Kolor w projektowaniu - funkcje i postrzeganie koloru

Kolor jest zawsze obecny w architekturze. Stanowi on integralną część zarówno materiałów budowlanych, jak i światła, które na te materiały pada. Jest obecny na powierzchniach płaskich i bryłach, pomaga organizować przestrzeń, wzmacnia odczucie architektonicznych wyborów. Jest znakiem rozpoznawczym i podstawowym medium komunikacyjnym. Gdyby nie istniał kolor, architektura zostałaby pozbawiona rzeczywistego wymiaru – nie tylko dlatego, że kolor nadaje jej pozytywną wartość estetyczną, ale także ze względu na jego praktyczną rolę: informacyjną, dekoracyjną i wreszcie jego silne oddziaływanie na psychikę człowieka.

FUNKCJE I POSTRZEGANIE KOLORU

Kolor w architekturze jest ważnym elementem wpływającym na percepcję budynku, uwydatniającym treści funkcjonalnoużytkowe oraz decydującym o estetycznych walorach kompozycji. Różnice trzech podstawowych parametrów koloru – odcienia, jasności i nasycenia – umożliwiają rozróżnianie i identyfikację danego elementu oraz jego usytuowanie w przestrzeni.

PARAMETRY KOLORU I ICH CHARAKTERYSTYKA

• Odcień - różnice w postrzeganiu odcieni są wynikiem różnych długości fali światła widzialnego – od najdłuższych fal czerwieni aż po najkrótsze fale fioletu. W widmie światła, pomiędzy czerwienią a fioletem, rozróżnialne są także odcienie: pomarańczowy, żółty, zielony i niebieski. Wszystkie gradacje koloru – od najbardziej nasyconego po biel, szarość lub czerń – posiadają ten sam odcień. Podstawową organizację przestrzenną odcieni barwnych stanowi koło barw. W wielu językach świata występuje jedenaście podstawowych nazw kolorów. Są to barwy chromatyczne: czerwony, zielony, żółty, niebieski, brązowy, pomarańczowy, różowy i fioletowy oraz achromatyczne: biały, czarny i szary.

• Jasność - określona w przedziale 0 (czerń) – 100 (biel) oznacza ilość światła odbitego od powierzchni danej barwy w porównaniu do ilości światła odbitego od powierzchni białej. Poszczególne odcienie posiadają tzw. jasność własną – żółty jest kolorem o największej jasności, wartości średnie posiadają czerwony i zielony, a najmniejsza jasność cechuje kolor niebieski. Jasność ulega zmianie, gdy zmieni się źródło, kierunek i odległość od światła, a każdy kolor może wyglądać jaśniej lub ciemniej w zależności od otoczenia.

• Nasycenie - intensywność, chromatyczność określa położenie danego odcienia barwnego między biegunem koloru czystego o maksymalnym nasyceniu, a szarością. Barwy o wysokim nasyceniu są mocne, intensywne, koncentrują uwagę; barwy o małym nasyceniu są zbliżone do szarości i mają neutralny charakter.

RODZINY BARW

• Barwy czyste - barwy o wysokim nasyceniu i jasności odpowiadającej odcieniowi tzw. własnej, ponieważ barwy te najmocniej przyciągają uwagę, rezerwuje je się przeważnie dla stosunkowo niewielkich powierzchni
• Barwy pastelowe - jasne barwy o dużym nasyceniu, często wybierane jako barwa elewacji
• Barwy jasne - jasne kolory o niskim nasyceniu, barwy złamane, często wybierane jako barwa elewacji
• Barwy ciemne - ciemne barwy o średnim lub niskim nasyceniu
• Barwy bogate - ciemne barwy o wysokim nasyceniu

Kolor w istotny sposób wpływa także na ocenę wrażeniową danej kompozycji – zarówno w sensie pozytywnym, jak i negatywnym. Zadaniem koloru, jako równoważnego formie środka ekspresji, jest wzmocnienie i dopełnienie formy budynku poprzez artykulację poszczególnych elementów jego struktury. Zróżnicowany układ barw umożliwia uwydatnianie formy, podkreślanie jej rytmu i podziałów, akcentowanie ważnych elementów kompozycyjnych, optyczne łączenie lub dzielenie struktur, a nawet wizualne zmiany proporcji. Kolor może też występować jako ornament lub wzór zdobiący elewację. Kolorystyka budynku powinna, obok wypełniania zadań funkcjonalnych i estetycznych, budzić także określone odczucia emocjonalne. Ma ona na celu zwrócenie uwagi na konkretne elementy konstrukcji bądź dekoracji, a także dostarczenie odpowiednich bodźców psychicznych – przede wszystkim takich, które sprzyjać będą dobremu samopoczuciu i odczuciu zadowolenia estetycznego.

FUNKCJE KOLORU W ARCHITEKTURZE

• Utylitarne (funkcjonalno-użytkowe)- kody kolorystyczne – standardy kolorystyczne, orientacja w przestrzeni, informacja, ochrona przed oddziaływaniem warunków atmosferycznych.
• Dekoracyjne - estetyczne, kolor ozdobny, nałożony, ornamentyka, wzór, budowanie nastroju, oddziaływanie na psychikę.
• Akcentujące lub kamuflujące - wzmocnienie / ukrycie, podkreślenie / zamaskowanie
• Symboliczne - tradycje kulturowe, związki religijne i historyczne

Kolor w architekturze ma charakter materiałowy i zależy od formy i tła. Jego percepcja w przestrzeni zależy od elementu, na którym został umieszczony (np. elewacja, dach, obramowanie okien, gzyms), faktury powierzchni, jej położenia i wielkości, naświetlenia i sąsiedztwa. Ostateczny efekt kolorystyczny w środowisku zewnętrznym uzależniony jest od wielu czynników – barwy samej w sobie, barw sąsiednich, barwy tła, źródła światła oraz osoby obserwatora.

KOLOR W ARCHITEKTURZE

• barwa własna, materiałowa - barwa materiałów naturalnych jak kamień, drewno, glina i wyroby ceramiczne (np. cegła), metale, barwa materiałów sztucznych jak tworzywa sztuczne, szkło.
• barwa pigmentowa, nałożona - tynki i farby elewacyjne.
• barwa świetlna – fasady medialne - kolorowe oświetlenie fasad głównie w oparciu o diody RGB Led.

Mimo indywidualnych różnic w percepcji barwnej istnieją pewne ogólne, wspólne dla wszystkich ludzi reakcje. Kolory mogą pozornie zbliżać lub oddalać, rozprzestrzeniać lub koncentrować, dawać wrażenie zimnych lub ciepłych. Mogą wydawać się lekkie lub ciężkie, a przez to pozornie podnosić lub przytłaczać. Daje to możliwość świadomego wykorzystania tych wrażeń optycznych w projektowaniu kolorystyki.

POZORNE ODDZIAŁYWANIE BARW NA CZŁOWIEKA

Autor: Justyna-Tarajko Kowalska